Influencers en vloggers krijgen steeds meer te maken met regelgeving. Dat is niet gek, want inmiddels gaat het om een volwassen industrie waar veel geld in om gaat. Veel regelgeving die relevant is voor influencers ziet op het verstrekken van duidelijkheid omtrent hun opdrachtgevers en het voorkomen van misleiding van hun volgers. Steeds meer influencers, en met name de merken die influencers inschakelen, beseffen het belang van het voldoen aan dergelijke regels.

Een onderwerp dat echter nogal onderbelicht is, betreft het gebruik door influencers van muziek in video’s en andere content. Soms gaat het om muziek die al populair is, soms wordt muziek juist populair door het gebruik ervan door die influencers. Zulk muziekgebruik kan een win-winsituatie opleveren: de influencer kan zijn of haar content opleuken met muziek en de artiest krijgt exposure richting de volgers van de influencer. Tegelijkertijd wil niet elke artiest dat zijn of haar muziek zomaar door Jan-en-alleman wordt gebruikt. Dit leidt tot allerlei vragen over muziekgebruik door influencers; wat mag wel, wat mag niet?

Hieronder geven wij wat praktische tips en richtlijnen. Deze zijn van belang voor influencers zelf, maar ook voor de merken die gebruik maken van influencer marketing. Immers, als een influencer in een reclame voor jouw merk zich niet aan de regels houdt, dan kan dat ook leiden tot schade aan jouw merk en in sommige gevallen zelfs tot schadeplichtigheid.

 Mag ik muziek gebruiken in mijn video’s en vlogs?

Het korte antwoord is: ja dat mag, maar alleen als de rechthebbenden op de muziek daarvoor toestemming hebben gegeven aan jou óf aan het platform waarop je content plaatst, zoals YouTube, Instagram of TikTok. Een belangrijke uitzondering op deze voorwaarde is bijvoorbeeld muziek waarop geen rechten (meer) rusten, omdat de muziek heel oud is, maar dat komt niet vaak voor.

Het is belangrijk om goed te controleren of alle benodigde toestemmingen zijn gegeven. Platforms als YouTube, Instagram en TikTok zijn in staat om goed te monitoren welke muziek wordt gebruikt en kunnen daarvan melding maken bij de rechthebbenden. Mocht er geen toestemming zijn, dan kunnen de rechthebbenden overgaan tot verwijdering van jouw content en soms zelfs tot aansprakelijkstelling wegens inbreuk. Check daarom altijd goed het muziekbeleid van het platform waarvan jij gebruik maakt.

Waarom heb ik toestemming nodig en van wie?

Op muziek rusten verschillende rechten: auteursrechten en naburige rechten. De partijen die deze rechten hebben, kunnen bepalen wie de muziek mag gebruiken, waarvoor, en onder welke voorwaarden. Vaak zijn er veel verschillende rechthebbenden betrokken bij muziek.

In Nederland werkt het als volgt. De auteursrechten op muziek liggen in eerste instantie bij de componist(en) en tekstschrijver(s). Vaak hebben de auteursrechthebbenden een deel van hun rechten overgedragen aan een muziekuitgever, de zogenaamde publisher, die zorgt voor exploitatie van de muziek.

Naburige rechten rusten op een uitvoering van de muziek en op een specifieke opname daarvan. Deze rechten liggen vaak bij de uitvoerend artiest(en) en de zogenaamde ‘fonogrammenproducent’; dat is meestal een platenmaatschappij en in sommige gevallen de artiest zelf. In de praktijk wordt de eigenaar van de rechten van een bepaalde opname de mastereigenaar genoemd.

Een voorbeeld: het nummer Baby One More Time van Britney Spears. De muziek en de tekst van dit nummer zijn geschreven door de bekende songwriter Max Martin (Martin Sandberg). Hij is dus auteursrechthebbende op de muziek en tekst. Een deel van zijn exploitatierechten heeft hij overgedragen aan een publisher, die dus ook auteursrechthebbende is. Britney Spears is zelf geen auteursrechthebbende, omdat zij niet heeft meegeschreven aan het nummer, zij heeft het alleen ingezongen. Zij is daarom wel uitvoerend artiest en dus naburig rechthebbende. Max Martin is ook naburig rechthebbende, omdat hij voor een deel de muziek voor de opname heeft ingespeeld. Daarnaast spelen er verschillende sessiemuzikanten mee op het nummer; zij kunnen ook allemaal naburig rechthebbende zijn. De rechten op de opname van het nummer zijn in handen van de platenmaatschappij (de mastereigenaar); die is dus ook naburig rechthebbende.

Zo zie je maar: voor één nummer zijn er zo al een handvol rechthebbenden. Tegenwoordig komt het zelfs regelmatig voor dat er meer dan 10 schrijvers samenwerken aan een liedje en er dus aan de auteursrechtkant al meer dan 20 rechthebbenden zijn (namelijk: de 10 schrijvers en hun publishers en soms zelfs sub publishers). Als er dan ook nog eens veel verschillende muzikanten hebben meegedaan aan de plaatopname (bijvoorbeeld: een gitarist, een basgitarist, een drummer, een percussionist, een toetsenist, achtergrondzangers- en zangeressen, blazers, etc.), en er zijn één of meer platenlabels betrokken bij de exploitatie, dan zit je zo op tientallen partijen wiens toestemming je nodig hebt om muziek te gebruiken.

Zie bijvoorbeeld hieronder alle rechthebbenden aan de auteursrechtzijde (dus nog niet eens aan de naburige rechten zijde!) ten aanzien van het nummer Sorry van Justin Bieber:

Justin Bieber – Sorry

Toestemming vragen van al deze rechthebbenden lijkt praktisch gezien onmogelijk. Daarom hebben de meeste platforms hiervoor iets bedacht en collectieve afspraken gemaakt met rechthebbenden.

Hebben platforms als YouTube, Instagram en TikTok muziekrechten niet al namens mij geregeld?

De grotere platforms, zoals YouTube, Instagram en TikTok, spelen in op de behoefte van gebruikers om hun video’s leuker te maken met muziek door met zogenaamde collectieve beheersorganisaties overkoepelende afspraken te maken voor het gebruik van muziek op hun platforms. Collectieve beheersorganisaties zijn organisaties zoals Buma/Stemra, die namens veel artiesten toestemming kunnen verlenen voor muziekgebruik.

Buma/Stemra heeft bijvoorbeeld een wereldwijde deal met zowel YouTube als TikTok op basis waarvan zij rechtstreeks van deze platforms vergoedingen incasseert voor gebruik van muziek van bij Buma/Stemra, of haar buitenlandse zusterorganisaties, aangesloten artiesten. Praktisch gezien betekent dit dat jij als influencer niet zelf toestemming hoeft te vragen van auteursrechthebbenden als jij muziek in je content wilt plakken, mits die muziek valt onder een deal tussen het platform en zo’n collectieve beheersorganisatie. Vaak kunnen rechthebbenden op de muziek overigens de toestemming voor specifieke video’s nog wel intrekken, of ervoor kiezen te monetizen; oftewel: ervoor zorgen dat de advertentie-inkomsten die worden gegenereerd met de video waar hun muziek in wordt gebruikt naar hen gaan. Het muziekbeleid van YouTube, dat het Content ID-systeem gebruikt, wordt bijvoorbeeld hier nader toegelicht.

Daarmee ben je er echter nog niet. Via Buma/Stemra is alleen de auteursrechtelijke toestemming geregeld. Maar daarnaast heb je ook nog toestemming nodig van de naburig rechthebbenden. Hoewel er in Nederland ook een organisatie is die veel naburig rechthebbende vertegenwoordigt (Sena), is die organisatie niet bevoegd om overkoepelende afspraken te maken met platforms als YouTube. Nu is de praktijk dat veel platenmaatschappijen onderlinge afspraken hebben met dergelijke platforms over het gebruik van muziek waarop zij naburige rechten hebben, maar zulke afspraken zijn niet openbaar.

Hoe zit het dan met ‘rechtenvrije’ muziek?

Een platform als YouTube kent daarnaast een audiobibliotheek waarin muziek staat waarvan de rechten zijn afgekocht en die je dus gratis kunt gebruiken onder al je video’s. Het gaat hierbij echter niet om bekende (pop)muziek. Ook Facebook, Instagram, Instagram Reels en TikTok bieden in de app een muziekbibliotheek aan met meer en minder populaire muziek waar gebruikers muziek kunnen kiezen om onder een story of filmpje te plaatsen. Deze platforms hebben met alle (auteurs- én naburige) rechthebbenden van deze muziek afspraken gemaakt om deze muziek op deze manier beschikbaar te stellen. Dat betekent dat deze muziek in principe zonder problemen gebruikt kan worden op het desbetreffende platform, alhoewel er meestal wel voorwaarden aan verbonden zijn. Veelvoorkomende voorwaarden zijn bijvoorbeeld dat de muziek meestal alleen op het desbetreffende platform mag worden gebruikt, of dat je de naam van de betrokken artiest moet vermelden.

Er geldt verder nog wel een belangrijke beperking: de gratis muziekbibliotheek is veel beperkter voor zakelijke accounts dan voor persoonlijke accounts. Dat is ook niet zo gek, als je bedenkt dat met zakelijke accounts vaak inkomsten worden gegenereerd. Het is als rechthebbende dan aantrekkelijker om toestemming voor commercieel gebruik voor te behouden, zodat je de gebruiker een aparte (hogere) vergoeding in rekening kan brengen als sprake is van commercieel gebruik. De meeste influencers zullen bij gebruik van een zakelijk account daarom alleen van de beperkte muziekbibliotheek gebruik kunnen maken. Voor andere nummers moet dan nog steeds afzonderlijk toestemming worden geregeld.

Hoe kan ik toestemming voor bepaalde muziek krijgen als ik niet zeker weet of het platform dit heeft geregeld?

Omdat er veel verschillende rechthebbenden (kunnen) zijn van één bepaald nummer kan het een hele klus zijn om alle nodige toestemmingen te krijgen. Gelukkig dragen veel makers hun rechten (deels) over aan collectieve beheersorganisaties (cbo’s) die ze vervolgens in beheer nemen. Het is daarom vaak mogelijk om toestemming te krijgen via cbo’s. Als gezegd, kan dit in Nederland met betrekking tot auteursrecht via Buma/Stemra. Zij kunnen je vaak in contact brengen met de juiste personen om alle benodigde toestemmingen te krijgen. Let op, via Buma/Stemra wordt je meestal in contact gebracht met de rechthebbenden aan de auteursrechtzijde (meestal een publisher) en niet (ook) gelijk met de rechthebbenden aan de naburige rechtenzijde. Echter, vaak kan de betrokken publisher je ook in contact brengen met de naburig rechthebbenden (meestal een platenlabel).

Meer weten? Neem contact op met Syb Terpstra of Tessel Bossen